Οι κατάσκοποι των Βαλκανίων

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ

ALAN FURST

ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΧΡΙΣΤΙΑΝΝΑ ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΠΑΤΑΚΗΣ 2011

σελ. 432

Ο Άλαν Φερστ θεωρείται ο δημοφιλέστερος στη Δύση συγγραφέας κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων (Ο Κατάσκοπος της Βαρσοβίας). Νεοϋορκέζος, γεννημένος το 1941 στο Long Island, βραβεύτηκε με το βραβείο Fulbright το 1963 και ταξίδεψε στη Γαλλία, όπου δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Montpellier. Στη συνέχεια μετακόμισε στο Παρίσι που το θεωρούσε κοιτίδα του πολιτισμού. Οι ήρωές του ζουν και κινούνται πάντα στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κατά προτίμηση σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Εδώ  καταπιάνεται με ένα θέμα που μας αφορά άμεσα: με  το κλίμα που επικρατούσε στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στα υπόλοιπα Βαλκάνια από την κήρυξη του πολέμου  της χώρας μας με την Ιταλία ως την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα (Οκτώβριος 1940-Απρίλιος 1941). Γνώστης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας (ή μάλλον των στερεοτύπων της), αλλά όχι και της τοπογραφίας της Θεσσαλονίκης  και της Μακεδονίας εκείνης της εποχής, τοποθετεί τους κύριους χαρακτήρες του έργου του στο κέντρο της πόλης, στην οποία «ο ήλιος ανατέλλει από το κέντρο του Αιγαίου», οι ήρωές του μετακινούνται από τις 40 Εκκλησίες με το τραμ  και το τρένο Θεσσαλονίκης-Αλεξανδρούπολης  έχει σταθμό στην …Καβάλα. Και άλλα τέτοια.. Αλλά τέλος πάντων. Μυθιστόρημα γράφει ο άνθρωπος και όχι ιστορικό δοκίμιο. Εξάλλου, καθώς η δράση του μυθιστορήματος μεταφέρεται και σε άλλες πόλεις των Βαλκανίων, όπως είναι το Βελιγράδι, αλλά και στο Παρίσι , καθώς και στο Βερολίνο, ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία να αποδείξει την αναμφισβήτητη εξοικείωσή του με αυτές τις πόλεις. Ακόμη και το γεγονός ότι συγχέει τον Πάγκαλο με τον Μεταξά, μπορεί να του συγχωρηθεί… Δικτάτορες ήταν και οι δύο…

Εκεί όμως που στην κυριολεξία διαπρέπει ο Άλαν Φερστ είναι η αστυνομική αφήγηση. Δεξιοτέχνης στο είδος της. Ξέρει που θα διακόψει τη ροή της, από πού θα την επαναλάβει , πού θα την κορυφώσει. Ο βασικός ήρωας του έργου, ο Κώστας Ζαννής, διευθυντής της «Ειδικής Ασφάλειας» της πόλης , παρακινημένος από πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις, καταπιάνεται τους κρίσιμους αυτούς μήνες για την παγκόσμια ιστορία με ένα επικίνδυνο έργο: τη φυγάδευση από τη Γερμανία στην Τουρκία επιφανών Εβραίων που κινδυνεύουν. Οι γνώσεις του εξάλλου για τα ιστορικά γεγονότα της εποχής που τον ενδιαφέρει είναι αναμφισβήτητες. Έτσι παρακολουθούμε με κομμένη την ανάσα τις αποφασιστικές κινήσεις του Χίτλερ για την εισβολή του στα Βαλκάνια, τη διστακτικότητα των Άγγλων να τον σταματήσουν, τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, όπως αυτά σκιαγραφούνται στον πόλεμο των κατασκόπων τους στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

Βέβαια από την αφήγηση δεν απουσιάζει και η γυναικεία συμμετοχή. Ο ήρωάς μας περιστοιχίζεται από μια χορεία γυναικών, που συνήθως παίζουν σημαίνοντα ρόλο στην υπόθεση…

Συναρπαστικό και  απροσδόκητο είναι το τέλος. Εκείνος και εκείνη, που σκόπευαν να φύγουν από τη Θεσσαλονίκη όταν επιτέθηκαν οι Γερμανοί, βρέθηκαν στην Τουρκία επειδή το τρένο που πήραν δεν σταμάτησε στην Αλεξανδρούπολη, όπου «εκείνος» ήθελε να κατεβεί για «να βγει στο βουνό, να κάνει αντίσταση». 

Ένα μυθιστόρημα που διαβάζεται με αδιάπτωτο ενδιαφέρον.