Όλες οι ευτυχισμένες οικογένειες

ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ΜΕΞΙΚΟ

CARLOS FUENTES

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ  ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΠΟΝΑΤΣΟΥ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2007

σελ. 416

Ένα «σπονδυλωτό μυθιστόρημα» του μεγάλου μεξικανού πεζογράφου που μας άφησε πρόσφατα (1928-2012). Γραμμένο μάλιστα την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας (2006). Πρόκειται για μια σύλληψη μνημειώδη, την οποία μόνο ένας δοκιμασμένος χρόνια τώρα συγγραφέας θα μπορούσε να πραγματώσει: να παραθέσει ένα ομαδικό πορτρέτο της σύγχρονης μεξικάνικης κοινωνίας, και συνεκδοχικά της δυτικής κοινωνίας των αρχών του 21^ου αιώνα.

Το έργο, δομημένο σε δεκαέξι υποσύνολα-κεφάλαια, τα οποία, αν και δεν συνδέονται εξωτερικά μεταξύ τους, αποτελούν εντούτοις ένα αδιάσπαστο σύνολο, μια ενιαία διεισδυτική ματιά στο σύγχρονο μεξικάνικο –και όχι μόνο-κοινωνικό γίγνεσθαι. Αδρές πινελιές που διατρέχουν κάθε κοινωνική τάξη της χώρας του, που αναδεικνύουν κάθε πρόβλημα, που ανασύρουν κάθε παθογένεια της σύγχρονης οικογένειας μας.

 Ένας πατέρας (ο Παστόρ Παγιάν), πρώην υψηλό στέλεχος επιτυχημένης επιχείρησης, εξαναγκάζεται να παραιτηθεί στα πενήντα δύο του «επειδή δεν ήταν τόσο ανέντιμος» όσο το αφεντικό και οι συνάδελφοί του. Εξαγοράζει όμως ακριβά τη θητεία του στην εξελισσόμενη επιχείρηση: με μια παχυλή επιταγή και μια πανάκριβη κατοικία, ένα παλάτσο, όπου και εγκαθίσταται. Η μητέρα (η Ελβίρα Μοράλες) πρώην αοιδός μπολέρο στη «Σπηλιά του Αλαντίν», από τη στιγμή που γνώρισε τον άντρα της, πριν από τριάντα δύο χρόνια. έπαψε να υπάρχει. Νοσταλγεί τα νεανικά της χρόνια τα οποία όμως έχουν ανεπιστρεπτί χαθεί. Ο γιος (ο Αμπέλ Παγιάν), γράφεται στο Οικονομικό τμήμα του Πανεπιστημίου του Μεξικού, αλλά εγκαταλείπει τις σπουδές του γιατί διαπιστώνει ότι «είχε μάθει ένα πλήθος από περιττά εις βάρος των απαραίτητων». Και ως νέος άσωτος υιός επιστρέφει στην οικογένεια και εγκαθίσταται στο ισόγειο του παλάτσου. Η κόρη (Ελβίρα Παγιάν) που είχε την «ατυχία» να έχει ένα επιθυμητό και προκλητικό σώμα, δοκιμάζει την καριέρα της αεροσυνοδού, αλλά διαπιστώνει ότι οι πελάτες που ασελγούσαν επάνω της  "είχαν πάντα δίκιο». Αποσύρεται λοιπόν κι αυτή στη σοφίτα του παλάτσου και αφήνεται στον εικονικό χώρο των ριάλιτι σόου της τηλεόρασης… Μια τυπική σύγχρονη οικογένεια που δεν έχει το παραμικρό να μοιραστεί μεταξύ της εκτός από τον τόπο κατοικίας της…(ΜΙΑ ΣΥΝΗΘΙΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ)

Ο στρατηγός Μαρσελίνο Μίλες έχει εντολή να συλλάβει μια ομάδα επαναστατών του λαϊκού στρατού «Βισέντε Γκερέρο» στις πλαγιές της Σιέρα Μάδρε. Ξέρει ότι επικεφαλής της ομάδας βρίσκεται ο γιος του Αντρές Μίλες («Μια χώρα εκατό εκατομμυρίων, πατέρα, κι οι μισοί ζουν μέσα στη φτώχια»). Οι αντάρτες όμως , ευέλικτοι και γνώστες των μονοπατιών μέσα στη ζούγκλα, συνεχώς διαφεύγουν. Κι ο στρατηγός αναγκάζεται να επιστρέψει στη βάση του. Την άλλη μέρα όμως μαθαίνει ότι συνέλαβαν τον επαναστάτη γιο του στο σπίτι της φίλης του. Κι ο προδότης που τον κατέδωσε είναι ο μικρότερος γιος του, ο Ρομπέρτο Μίλες, επίδοξος επιχειρηματίας, που διαβλέπει ότι η δράση του αδελφού του θα του προξενούσε μεγάλη βλάβη στα επιχειρηματικά του σχέδια. Κι ο πατέρας σε δίλημμα  («Και τι σας φαίνεται χειρότερο λοχαγέ, η επανάσταση ή η προδοσία;» θα ρωτήσει τον επικεφαλής των φυλακών. Για να πάρει την απάντηση «Η προδοσία!».) Την άλλη μέρα ο επαναστάτης γιος έχει δραπετεύσει κι ο προδότης βρίσκεται εκτελεσμένος με μια σφαίρα στον τράχηλο. Η τιμή του στρατού αποκαθίσταται… (Η ΕΝΟΠΛΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ)

Ο δον Λουίς Αλμπαράν πετυχημένος επιχειρηματίας κατασκευαστικής εταιρίας ζει μόνος του στο αρχοντικό του , μετά τον πρόσφατο θάνατο της γυναίκας του, και τα θέλει όλα σε τάξη. Με τη μαγείρισσα, την καμαριέρα, τον οδηγό του, τον μπάτλερ να τον υπηρετούν πιστά και σύμφωνα με τους κανόνες της ακμάζουσας νεοαστικής τάξης. Ώσπου κάποιο  βράδυ της 24^ης Δεκεμβρίου, δέχεται την απρόσμενη επίσκεψη του χαμένου για χρόνια αδελφού του, του Ρέγιες Αλμπαράν, ο οποίος , σύμφωνα με το τοπικό έθιμο του ζητάει κατάλυμα μέχρι τις 6 Ιανουαρίου. Με βρόμικα και σχισμένα ρούχα, άπλυτος, βρομάει ολόκληρος. Κι ο πετυχημένος αδελφός γεμάτος τύψεις του το προσφέρει. Ο ίδιος από μικρός ήταν προορισμένος να προκόψει: καπάτσος, καταφερτζής λίγο απατεώνας… Ενώ εκείνος πιστός πάντα στις αρχές της εκκλησίας και τηρητής των οικογενειακών παραδόσεων, γρήγορα κατάντησε περιπλανώμενος επαίτης. Τώρα όμως με μια άνεση κι ένα ξεχωριστό θράσος καταλαμβάνει την πιο μεγάλη κρεβατοκάμαρα του αρχοντικού κι αποφασίζει να ζήσει τις μέρες της φιλοξενίας του σαν πραγματικός άρχοντας. Με το πρωινό του στο κρεβάτι, με ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα κάθε πρωί, με την καμαριέρα στην αποκλειστική του διάθεση και με βουνά από ψώνια που κουβαλάει κάθε μέρα με την πιστωτική κάρτα του αδελφού του.  Και το υπηρετικό προσωπικό του σπιτιού , μετά την πρώτη , δικαιολογημένη αγανάκτηση, γρήγορα αρχίζει να συμπαθεί, σχεδόν να λατρεύει τον παρείσακτο, όταν διαπιστώνει ότι εκείνος εκπληρώνει όλες τις επιθυμίες τους που για χρόνια έμειναν ανεκπλήρωτες: χαρίζει τα άπαντα του Βάγκνερ, στον ένα, Δίνει διαταγή να τοποθετηθεί πλάκα στον τάφο της μάνας της άλλης, χαρίζει μια Ρενώ στον άλλο… Και στο τέλος, ξαναντύνεται τα κουρέλια του και αποχωρεί την συγκεκριμένη μέρα, σύμφωνα με το έθιμο, γεμάτος αξιοπρέπεια, χωρίς να πάρει μαζί του το παραμικρό από το σπίτι του αδελφού του. Έτσι, ο δον Λουίς Αλμπαράν παίρνει το μάθημα της ζωής του! (Ο ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ)

Δεκαπέντε ακόμη παρόμοια θέματα ξετυλίγονται μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματος. Που συνθέτουν μια διεισδυτική ανατομία της κοινωνίας του σύγχρονου Μεξικού, του σύγχρονου κόσμου μας… Η καινοτομία όμως του έργου βρίσκεται αλλού: μετά από κάθε αφήγημα ακολουθεί μια δυνατή ποιητική σύνθεση, που συμπληρώνει και αναδεικνύει το θέμα του με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο. Και καθώς η ποίηση δύσκολα μεταφράζεται, εδώ η φιλότιμη μεταφράστρια του έργου αποδεικνύει όλη τη μαεστρία της.