ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΟΝΤΗ
Η ΚΑΤΑΘΕΣΗ
ΕΝΕΚΕΝ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2011
σελ. 260
Το φαινόμενο της υπερπληθώρας των έργων ελληνικής λογοτεχνικής παραγωγής που εκδίδονται τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας -παρά την καλπάζουσα οικονομική κρίση- νομίζουμε ότι θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε σε μια σειρά από λόγους, όπως είναι το χαμηλό κόστος μιας έκδοσης (σε σχέση με παλιότερες εποχές), αλλά και η ευκολία με την οποία διακινείται και διαδίδεται σήμερα ένα λογοτεχνικό έργο, σε συνδυασμό βέβαια πάντα με την έμφυτη τάση για προβολή που κρύβει μέσα του κάθε νεοέλληνας που πιστεύει ή τον έπεισαν να πιστέψει ότι διαθέτει λογοτεχνική πένα…
.
Η «Κατάθεση» της Κατερίνας Μόντη εντούτοις δεν υπακούει σε κανέναν από τους παραπάνω λόγους. Γίνεται φανερό από τις πρώτες γραμμές του ότι το έργο αποτελεί προϊόν μια έκρηξης από βιώματα και κοινωνιολογικές αναζητήσεις χρόνων που καραδοκούσαν καταπιεσμένες στο υποσυνείδητο της νέας συγγραφέως επιζητώντας επίμονα να βγουν στο φως. Έτσι σήμερα έχουμε την τύχη να απολαύσουμε έναν γοητευτικό λόγο, που έχει επιτέλους κάτι να πει. Έναν λόγο που δεν αναλώνεται, όπως συνήθως, σε σχήματα αυτοϊκανοποίησης ή σε χιλιογραμμένα κλισέ και κοινοτοπίες που κατακλύζουν συνήθως τη λογοτεχνική παραγωγή μας. Ένα λόγο τόσο θαρραλέο και προκλητικό που θα μπορούσε, κάτω από άλλες συνθήκες, να αποτελέσει ένα πρώτης τάξεως κοινωνικό σκάνδαλο. Φαίνεται όμως ότι οι συνήθεις πατριδοκάπηλοι και εθνοαμύντορες πιάστηκαν αυτή τη φορά στον ύπνο…
Με δυο λόγια: η συγγραφέας επιχειρεί μια αποτίμηση των αγώνων και των αναζητήσεων του συνόλου της μεταπολιτευτικής Αριστεράς με μια προφανή ευαισθησία, αλλά συγχρόνως και αναπάντεχη σκληρότητα. Δεν κηρύττει, δεν νοσταλγεί, δεν ευαγγελίζεται. Ο λόγος της ανελέητος, όπου χρειάζεται, συχνά καταγγελτικός, δεν απονέμει συγχωροχάρτια , αλλά ερμηνεύει με μια εκπλήσσουσα δεξιοτεχνία χειρουργού πράξεις και γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή μας τα τελευταία τριανταπέντε χρόνια. Και εντούτοις το αποτέλεσμα δεν παραμένει απλά μια δοκιμιακή και ψυχρή καταγραφή της συγκεκριμένης εποχής, αλλά αποτελεί πραγματική κατάθεση ψυχής.
Η νεαρή παιδίατρος Δέσποινα Ντήμα. που υπηρετεί στην Ικαρία, δέχεται απροσδόκητα την επίσκεψη δυο αντρών της «αντιτρομοκρατικής», οι οποίοι την υποβάλλουν σε μια εξαντλητική ανάκριση σχετικά με ένα «εύρημα» που έπεσε τελευταία στα χέρια τους: πρόκειται για μια αναμνηστική φωτογραφία από κάποια χαρούμενη στιγμή ενός ολονύχτιου ξεφαντώματος σε παραλία της Χαλκιδικής, τραβηγμένη προ τριακονταπενταετίας! Στη φωτογραφία, τυχαίο εύρημα σε μια γιάφκα της Αθήνας, εικονίζεται ένα χαρούμενο στιγμιότυπο του γλεντιού με μια σημείωση στην πίσω όψη της, η οποία αναφέρεται σε κάποιο «ατυχές επαναστατικό εγχείρημα». Ήταν η εποχή της δράσης της πρώτης γενιάς «τρομοκρατών» (1985: θάνατος σε σύγκρουση με αστυνομικούς του Χρήστου Τσουτσουβή).
Η συγγραφέας όμως με αφορμή αυτό το κοινοτοπικό περιστατικό βρίσκει την ευκαιρία να ξεδιπλώσει μια άλλη εποχή, εκείνη της αθωότητας των νεανικών της χρόνων, στην οποία ελπίδες και οράματα συγκρούονταν ανελέητα με τους φύλακες της καθεστηκυίας τάξης και ασφάλειας. Και όχι μόνο αυτό: προχωρεί και σε μια πρωτοφανή για την εποχή μας θεώρηση των γεγονότων από τη σκοπιά ενός θύτη κι ενός θύματος (ανακρινόμενης και ανακριτή) που προέρχονται αμφότεροι από τη σλαβομακεδονική ελληνική μειονότητα!
Με την ευκαιρία αυτή λοιπόν, και μέσα από ποικίλες αναδρομές στο παρελθόν, ανιστορούνται γεγονότα και αποκαλύπτονται περιστατικά, που χρόνια τώρα βρίσκονται θαμμένα στη συλλογική μας μνήμη και συνείδηση, καθώς δεν έπαψε να τα σκιάζει η φοβέρα του διαβόητου μουρουνόλαδου του Μανιαδάκη και οι πιο πρόσφατες μνήμες του εμφυλίου, όπου ολόκληρα χωριά της μεθορίου σβήστηκαν κυριολεκτικά από το χάρτη, καμένα από βόμβες ναπάλμ και οι κάτοικοί τους διάσπαρτοι ως σήμερα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, είναι οι μόνοι στους οποίους δεν επιτράπηκε να πεθάνουν στα χώματα των πατεράδων και των παππούδων τους…
Όταν ο γερο Τράικο άκουσε την απόφαση του γιου του να σπάσει το φράγμα της απομόνωσης που τους δυνάστευε τόσα χρόνια και να γίνει χωροφύλακας, ξέσπασε : «Πού θα πας, μπρε σίνκοο (γιε μου); Εμάς πια δεν ας βάζουν πουθενά σε τέτοια πόστα, είδες εσύ κανέναν ντόπιο χωροφύλακα μέχρι τώρα; Είδες δόκιμο, στρατιωτικό, βουλευτή, δάσκαλο;» Και παρακάτω: «Έεε, ζα στραμότα! (τι ντροπή!). Να μας έβλεπες μπρε, πώς ορκιζόμασταν! Όλο το χωριό μας μάζεψαν στην εκκλησία να δώσουμε όρκο όλοι μαζί ότι δεν θα μιλάμε τη γλώσσα μας, γιατί το ευαγγέλιο, λέει είναι ελληνικό… Κατάλαβες; Και το θεό όπως τους ταίριαζε. Φαντάσου και να ‘ταν ο Χριστός Έλληνας…Γκόσποντι ντα μι πρόστι…(Κύριε, σχώρνα με!) Μέχρι και τους σταυρούς των πεθαμένων ξηλώνανε, αν δεν είχαν ονόματα ελληνικά…» Και λίγο πιο κάτω: «Μακάρι να σ’ αφήσουν να προκόψεις στην αστυνομία, να γίνεις σωστός, όχι σαν αυτούς που πέρασαν από μας… Σαν εκείνον τον ενωμοτάρχη, Σαμοβίλα τον λέγαμε, ξεφύτρωνε μπροστά σου εκεί που δεν το περίμενες. Πες θάλασσα, βόδι, μας δοκίμαζε, ήξερε για που δεν μπορούσαμε, τάλασσα λέγαμε, κι εκεί να δεις ξύλο…Κλοτσιές, καρπαζιές, γελούσε κι από πάνω ο κερατάς…Μέχρι και στο βουνό που μαζεύαμε ξύλα πετάγονταν οι αγροφύλακες και μας έπιαναν που μιλούσαμε…Εμ, δεν θα μιλούσαμε; Σκάζαμε, μπρε, να μιλήσουμε, παίρναμε τα βουνά να πούμε με την ησυχία μας δυο λόγια… Άμα σε πάρουν τη γλώσσα σου, ούτε να σκεφτείς από μέσα σου δεν μπορείς!»
Το εύρημα της Κατερίνας Μόντη να φέρει αντιμέτωπους τον μειονοτικό χωροφύλακα, που πρόκοψε παρ’ όλα αυτά και έγινε ανακριτής της αντιτρομοκρατικής και τη μειονοτικό γιατρό που στα νιάτα της φλέρταρε με την αναρχία, αποδεικνύεται έξοχο. Ποιες ανθρώπινες χορδές θα ξυπνήσουν τάχα, χορδές που λούφαζαν στο αίμα τους κάτω από την επιφάνεια του καθήκοντος αφενός και της ιδεολογικής συνέπειας αφετέρου; Και το θέμα η συγγραφέας το χειρίζεται με τον πιο πειστικά δραματικό τρόπο…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου