Ιστορίες

ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟ ΔΙΗΓΗΜΑ
ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ
JORGE LUIS BORGHES
ΙΣΤΟΡΙΕΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΚΑΤΙΑ ΓΟΥΊΛΣΟΝ
ΕΡΜΗΣ 1975 (1981)
σελ. 208

Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, μια εμβληματική και ιδιότυπη φυσιογνωμία της λατινο- αμερικανικής λογοτεχνίας, γνωστός σήμερα για τα σύντομα και περιεκτικά αφηγήματά του, καθώς τόσο η ποιητική του παραγωγή όσο και δοκιμιακή του δραστηριότητα θα ενδιαφέρουν σήμερα, φανταζόμαστε, μόνο τους μελετητές της ισπανόφωνης λογοτεχνίας, γεννήθηκε στο Μπουένος Άιρες το 1899 και πέθανε το 1986 στη Γενεύη. Χαρακτηριστικά της ζωής του και της προσωπικότητάς του υπήρξαν η προοδευτική τύφλωσή του, η αντίθεσή του προς το καθεστώς των περονιστών, μια κοσμοπολίτικη αντίληψη που τον διέκρινε καθ΄ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ένας αμέριστος θαυμασμός για την αγγλική γλώσσα και κουλτούρα αλλά και για το Ισραήλ , «το παλιότερο και συγχρόνως το νεότερο κράτος του κόσμου». Το 1961 μοιράστηκε, άγνωστος αυτός, με τον Σάμουελ Μπέκετ το βραβείο Φορμεντόρ, γεγονός που άρχισε να τον κάνει γνωστό και στην Ευρώπη. Στη χώρα μας έχουν μεταφραστεί κατά διαστήματα, σχεδόν όλα τα πεζά του με κορυφαία την έκδοση «Άπαντα τα Πεζά» σε μετάφραση από τα ισπανικά του Αχιλλέα Κυριακίδη (Ελληνικά Γράμματα, 2005).
Η έκδοση που θα μας απασχολήσει εδώ, περιέχει μια χαρακτηριστική συλλογή από τα αφηγήματά του και η μετάφρασή της έγινε από αντίστοιχη αγγλική έκδοση που δεν αναφέρεται. Ο συντάκτης αυτής της ανάρτησης αρχικά είχε πολλές επιφυλάξεις για την ποιότητα αυτής, της από δεύτερο χέρι, μετάφρασης. Μια σύγκρισή της όμως με την αντίστοιχη μετάφραση από το πρωτότυπο τον καθησύχασε: πρόκειται για μια άκρως επιμελημένη και δημιουργική μετάφραση, καθώς ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, βαθύς γνώστης ο ίδιος της αγγλικής επιμελούνταν ο ίδιος τις μεταφράσεις των έργων του στα αγγλικά. Μας εξομολογείται μάλιστα κάπου ότι τον 'Δον Κιχώτη' τον διάβασε για πρώτη φορά από την αγγλική του μετάφραση. Κι όταν τον γνώρισε αργότερα από το πρωτότυπο, στη μητρική του γλώσσα, απογοητεύτηκε. Εξακολούθησε λοιπόν να θεωρεί αυθεντική την αγγλόφωνη έκδοσή του!
Οι «Ιστορίες» λοιπόν αποτελούν ένα απάνθισμα από 21 αφηγήματα του Μπόρχες, ένα αυτοβιογραφικό του σημείωμα, υπαγορευμένο βέβαια σε τρίτο άτομο λίγο μετά το 1970, καθώς ο ίδιος ήταν ήδη τυφλός, και μια σειρά από αντίστοιχα χρησιμότατα αυτοσχόλια για όλα τα κείμενα της έκδοσης.
Τα κείμενα καλύπτουν όλο το φάσμα της δημιουργικής δραστηριότητας του συγγραφέα στο είδος της μυθοπλασίας (Ficciones), από το 1933 ως το 1969. Χαρακτηριστικά αυτής της ιδιότυπης αφήγησης είναι ένα μίγμα ρεαλισμού, που παραπέμπει στο δοκιμιακό ύφος, και μεταφυσικής αντίληψης που έλκει την καταγωγή της στις λογοτεχνίες της Ανατολής, στις Χίλιες και μια Νύχτες ας πούμε. Τα θέματά της τοποθετημένα με σχολαστική ακρίβεια στο χώρο και στο χρόνο με όλους τους ήρωές τους ονοματισμένους και «υπαρκτούς», οδηγούν στην αρχή τον αναγνώστη στην αίσθηση ότι έχει να κάνει με πραγματικές αφηγήσεις μέσα σε ένα συγκεκριμένο χρόνο και χώρο. Σύντομα όμως αντιλαμβάνεται ότι έχει πέσει θύμα μιας καλπάζουσας φαντασίας του συγγραφέα, αλλά και πάλι του είναι εξαιρετικά δύσκολο να ξεχωρίσει το πραγματικό από το φανταστικό. Η διήγησή του ξεναγεί τον αναγνώστη σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη του υπαρκτού αλλά και του φανταστικού γεωγραφικού κόσμου, από τις μυστηριακές γειτονιές του Μπουένος Άιρες και την αργεντίνικη πάμπα, ως την ύπαιθρο της Κορνουάλης και την πολύβουη Βομβάη. Οι παραλλαγές των ιστοριών του φαντάζουν ατέλειωτες και δε λείπει συχνά και μια έντονη τάση αυτοσαρκασμού. Αυτά το χαρακτηριστικά ακριβώς αποτελούν και την πεμπτουσία του ύφους του Μπόρχες. Ο ίδιος εξάλλου ομολογεί στο αυτοβιογραφικό του σημείωμα ότι επηρεάστηκε τόσο από τα παραμύθια της Ανατολής, όσο κι από τη λογοτεχνική παράγωγή του Πόε και του Κίπλινγκ .

Ο συγγραφέας δεν έχει ασχοληθεί ποτέ του με το μυθιστόρημα.

Καλλικράτεια, Σεπτέμβριος 2011