Ο Έρωτας στα χρόνια της χολέρας

ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΚΟΛΟΜΒΙΑ
GABRIEL GARCIA MARQUEZ
Ο ΕΡΩΤΑΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΧΟΛΕΡΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΚΛΑΙΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑΔΟΥ-ΜΠΑΡΑΧΑΣ
ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ 1986
σελ. 480

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, εμβληματική φυσιογνωμία της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας, γεννήθηκε το 1928 στην Αρακατάκα, ένα παραλιακό χωριό της Κολομβίας, και σήμερα δίνει την υπέρτατη μάχη για τη ζωή του, καθώς έχει χτυπηθεί από καρκίνο των λεμφαδένων. Το μυθιστόρημα που τον καθιέρωσε στο παγκόσμιο αναγνωστικό κοινό είναι αναμφίβολα το «Εκατό Χρόνια Μοναξιά» (1967), το έργο που τον οδήγησε στο βραβείο Νόμπελ (1982).

«Ο Έρωτας στα χρόνια της χολέρας» (1985) είναι ίσως το πιο πολυδιαβασμένο από τα μυθιστορήματά του, ένα έργο που γοητεύει μέχρι σήμερα τη νεολαία , κυρίως για το θέμα του: το μυθικό έρωτα του Φλορεντίνο Αρίσα για τη Φερμίνα Δάσα που διήρκεσε 51 χρόνια , εννιά μήνες και τέσσερις μέρες!, έναν έρωτα που είναι εμπνευσμένος , καθώς μας εξομολογείται ο συγγραφέας από την ιστορία των γονιών του.

Ένας ασήμαντος νεαρός, νόθος γιος της Τράνσιτο Αρίσα, η οποία ζούσε από τα ενέχυρα των μεγαλοαστών που πτώχευαν, ερωτεύεται μια πανέμορφη και πολλά υποσχόμενη μαθήτρια, κόρη του Λορέντζο Δάσα, ο οποίος ασκούσε ένα πλήθος από ύποπτα επαγγέλματα στο λιμάνι της πόλης. Το ειδύλλιο δεν ευδοκίμησε , καθώς ο πατέρας της Φερμίνας έχοντας άλλα όνειρα για την κόρη του κατορθώνει να την παντρέψει με το διαπρεπή γιατρό Χουβενάλ Ουρμπίνο, γόνο γνωστής οικογένειας μεγαλοαστών της πόλης. Το ζευγάρι δημιουργεί μια ευτυχισμένη οικογένεια, γεννάει δυο παιδιά, αλλά μετά από μισόν αιώνα ο γιατρός σκοτώνεται πέφτοντας από ένα δέντρο, καθώς πάσχιζε να πιάσει …ένα δραπέτη παπαγάλο! Και τότε-την άλλη μέρα, με νωπό ακόμη το πένθος -παρουσιάζεται μπροστά στην έκπληκτη χήρα, ο Φλορεντίνο Αρίσα (ο οποίος στα χρόνια αυτά είχε κατορθώσει να διακριθεί κοινωνικά) και της δηλώνει:
«Φερμίνα, περίμενα αυτή την ευκαιρία περισσότερο από μισόν αιώνα, για να σας επαναλάβω άλλη μια φορά τον όρκο της αιώνιας πίστης μου και τον παντοτινό μου έρωτα!»

Ο συγγραφέας χειρίζεται το θέμα του με πειστικότητα αλλά και με περίσσια δόση ευρηματικότητας. Φωτογραφίζοντας τις ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες της Κολομβίας από τα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, ως την δεύτερη δεκαετία του εικοστού, συχνά βέβαια με τον παραμορφωτικό φακό της φαντασίας του, γοητεύει τον ανυποψίαστο αναγνώστη, ο οποίος, αδυνατώντας να ξεχωρίσει το ιστορικό από το φανταστικό, αφήνεται στην αναμφισβήτητη μαγεία της γραφίδας του συγγραφέα και συμμετέχει ενεργά στα μυθιστορηματικά δρώμενα.

Το έργο, μεταφρασμένο από τη γνωστή μεταφράστρια του Μάρκες Κλαίτη Σωτηριάδου Μπαράχας, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Νέα Σύνορα (Α. Α. Λιβάνη), με μια όχι ιδιαίτερα φροντισμένη επιμέλεια (μιλούμε για την έκδοση του 1986) και είναι αφιερωμένο από το συγγραφέα «στη Μερσέντες βέβαια» (τη σύζυγό του).

Εδώ κρίνουμε σκόπιμο να αναφερθούμε σε ένα ιδιαίτερα δημοφιλές ηλεκτρονικό μήνυμα που κυκλοφορεί στα ελληνικά από το 2000, έχει επικίνδυνα πολλαπλασιαστεί από τα διάφορα Bloggs και αναφέρεται σε μια γλυκανάλατη «αποχαιρετιστήρια επιστολή» που απευθύνει τάχα στους αναγνώστες του ο παραιτημένος από το βάρος της ασθένειάς του συγγραφέας. Η "επιστολή" έχει μεταφραστεί από τα αγγλικά. Κι ο συγγραφέας , μόλις το πληροφορήθηκε δήλωσε: «αν είχα γράψει εγώ αυτή την επιστολή θα πέθαινα πράγματι, αλλά από την ντροπή μου…». Παραθέτουμε τη σχετική ...επιστολή:

Αν ο Θεός ξεχνούσε για μία στιγμή ότι είμαι μία μαριονέτα φτιαγμένη από κουρέλια και μου χάριζε ένα κομμάτι ζωή, ίσως δεν θα έλεγα όλα αυτά που σκέφτομαι, αλλά ασφαλώς θα σκεφτόμουν όλα αυτά πού λέω εδώ.Θα έδινα αξία στα πράγματα, όχι γι' αυτό που αξίζουν, αλλά γι' αυτό που σημαίνουν.Θα κοιμόμουν λίγο, θα ονειρευόμουν πιο πολύ, διότι για κάθε λεπτό που κλείνουμε τα μάτια, χάνουμε εξήντα δευτερόλεπτα φως. Θα συνέχιζα όταν οι άλλοι σταματούσαν, θα ξυπνούσα όταν οι άλλοι κοιμόταν. Θα άκουγα όταν οι άλλοι μιλούσαν και πόσο θα απολάμβανα ένα ωραίο παγωτό σοκολάτα!Αν ο Θεός μου δώριζε ένα κομμάτι ζωή, θα ντυνόμουν λιτά, θα ξάπλωνα μπρούμυτα στον ήλιο, αφήνοντας ακάλυπτο όχι μόνο το σώμα αλλά και την ψυχή μου.Θεέ μου, αν μπορούσα, θα έγραφα το μίσος μου πάνω στον πάγο και θα περίμενα να βγει ο ήλιος. Θα ζωγράφιζα μ' ένα όνειρο του Βαν Γκογκ πάνω στ' άστρα ένα ποίημα του Μπενεντέτι κι ένα τραγούδι του Σερράτ θα ήταν η σερενάτα που θα χάριζα στη σελήνη. Θα πότιζα με τα δάκρυά μου τα τριαντάφυλλα, για να νοιώσω τον πόνο από τ' αγκάθια τους και το κοκκινωπό φιλί των πετάλων τους...Θεέ μου, αν είχα ένα κομμάτι ζωή... Δεν θα άφηνα να περάσει ούτε μία μέρα χωρίς να πω στους ανθρώπους ότι αγαπώ, ότι τους αγαπώ. Θα έκανα κάθε άνδρα και γυναίκα να πιστέψουν ότι είναι οι αγαπητοί μου και θα ζούσα ερωτευμένος με τον έρωτα.Στους ανθρώπους θα έδειχνα πόσο λάθος κάνουν να νομίζουν ότι παύουν να ερωτεύονται όταν γερνούν, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι γερνούν όταν παύουν να ερωτεύονται! Στο μικρό παιδί θα έδινα φτερά, αλλά θα το άφηνα να μάθει μόνο του να πετάει. Στους γέρους θα έδειχνα ότι το θάνατο δεν τον φέρνουν τα γηρατειά αλλά η λήθη. Έμαθα τόσα πράγματα από σας, τους ανθρώπους... έμαθα πως όλοι θέλουν να ζήσουν στην κορυφή του βουνού, χωρίς να γνωρίζουν ότι η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στον τρόπο πουκατεβαίνεις την απόκρημνη πλαγιά.Έμαθα πως όταν το νεογέννητο σφίγγει στη μικρή παλάμη του, για πρώτη φορά, το δάχτυλο του πατέρα του, το αἰχμαλωτίζει για πάντα. Έμαθα πως ο άνθρωπος δικαιούται να κοιτά τον άλλον από ψηλά μόνο όταν πρέπει να τον βοηθήσει να σηκωθεί.Είναι τόσα πολλά τα πράγματα που μπόρεσα να μάθω από σας, αλλά δεν θα χρησιμεύσουν αλήθεια πολύ, γιατί όταν θα με κρατούν κλεισμένο μέσα σε αυτή τη βαλίτσα, δυστυχώς θα πεθαίνω.Να λες πάντα αυτό που νιώθεις και να κάνεις πάντα αυτό που σκέφτεσαι.Αν ήξερα ότι σήμερα θα ήταν η τελευταία φορά που θα σ' έβλεπα να κοιμάσαι, θα σ' αγκάλιαζα σφιχτά και θα προσευχόμουν στον Κύριο για να μπορέσω να γίνω ο φύλακας της ψυχής σου.Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν ἡ τελευταία φορά που θα σ’ έβλεπα να βγαίνεις απ’ την πόρτα, θα σ’ αγκάλιαζα και θα σου ’δινα ένα φιλί και θα σε φώναζα ξανά, για να σου δώσω κι άλλα.Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν ἡ τελευταία φορά που θα άκουγα τη φωνή σου, θα ηχογραφούσα κάθε σου λέξη για να μπορώ να τις ακούω ξανά και ξανά.Αν ήξερα ότι αυτές θα ήταν οι τελευταίες στιγμές που σ’ έβλεπα, θα έλεγα «σ’ αγαπώ» και δεν θα υπέθετα, ανόητα, ότι το ξέρεις ήδη.
Υπάρχει πάντα ένα αύριο και η ζωή μας δίνει κι άλλες ευκαιρίες για να κάνουμε τα πράγματα όπως πρέπει, αλλά σε περίπτωση που κάνω λάθος και μας μένει μόνο το σήμερα, θα ’θελα να σου πω πόσο σ’ αγαπώ κι ότι ποτέ δεν θα σε ξεχάσω.Το αύριο δεν το έχει εξασφαλίσει κανείς, είτε νέος είτε γέρος.Σήμερα μπορεί να είναι η τελευταία φορά που βλέπεις τους ανθρώπους που αγαπάς.Γι’ αυτό μην περιμένεις άλλο, καν’ το σήμερα, γιατί αν το αύριο δεν έρθει ποτέ, θα μετανιώσεις σίγουρα για τη μέρα που δεν βρήκες χρόνο για ένα χαμόγελο, μια αγκαλιά, ένα φιλί και ήσουν πολύ απασχολημένος για να κάνεις πράξη μία τελευταία τους επιθυμία.Κράτα αυτούς που αγαπάς κοντά σου, πες τους ψιθυριστά πόσο πολύ τους χρειάζεσαι, αγάπα τους και φέρσου τους καλά, βρες χρόνο για να τους πεις «συγνώμη», «συγχώρεσέ με», «σε παρακαλώ», «ευχαριστώ», κι όλα τα λόγια αγάπης που ξέρεις.Κανείς δεν θα σε θυμάται για τις κρυφές σου σκέψεις. Ζήτα απ’ τον Κύριο τη δύναμη και τη σοφία για να τις εκφράσεις. Δείξε στους φίλους σου τι σημαίνουν για σένα.
Gabriel Garcia Marquez απόδοση στα ελληνικά: Βασίλης Τερζής

Κάτι ήξερε ο μεγάλος Κολομβιανός όταν έγραφε στη «Χολέρα» (σελ. 345): «Οι άνθρωποι της εκκλησίας στερούνται κάθε εμπνευσμένης από το θεό αρετής»

Άγιος Λαυρέντιος, Σεπτέμβριος 2011