Η Σκιά του Εαυτού μας

ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΧΙΛΗ
LUIS SEPULVEDA
Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ ΜΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
OPERA 2009
σελ. 148

Το μυθιστόρημα του χιλιανού μυθιστοριογράφου Luis Sepulveda (γεν. 1949) «Η Σκιά του Εαυτού μας» υπήρξε για μας μια αποκάλυψη. Κι αυτό γιατί ο σύγχρονός μας αυτός συγγραφέας κατορθώνει να συνδυάσει μια άκρως ενδιαφέρουσα αστυνομική πλοκή, μια κριτική της δικτατορίας του Πινοσέτ –και όχι μόνο-που σπάει κόκαλα , μια πηγαία ανθρωπιά και ευαισθησία που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο, αλλά και μια αίσθηση του χιούμορ που δίνει άλλη διάσταση στις στιγμές της δραματικής κορύφωσης του έργου.
Πρόκειται για ένα «λαϊκό» μυθιστόρημα, χωρίς περίπλοκες προσπάθειες επίδειξης ύφους ή γλωσσικών ακροβασιών, που διαβάζεται απνευστί (το μέγεθός του εξάλλου δεν είναι απαγορευτικό) και, παρόλο που το υπόβαθρό του σχετίζεται με τη σύγχρονη ιστορία της Χιλής, ο Έλληνας αναγνώστης ελάχιστα δυσκολεύεται να το παρακολουθήσει, ίσως εξαιτίας των αυτονόητων αντιστοιχιών του με την ελληνική περιπέτεια της ίδιας εποχής. Η επίσημη θέση λχ του ΚΚ της Χιλής ότι ο Τσε ήταν προβοκάτορας και όργανο της CIA, ακόμη και μετά την εκτέλεσή του, κάτι πρέπει να μας θυμίζει, τους παλιότερους...

Tο βασικό θέμα του μυθιστορήματος είναι ένα επεισόδιο αστυνομικής υφής των πρώτων χρόνων της χιλιανής μεταπολίτευσης, στο οποίο πρωταγωνιστούν τέσσερις παλαίμαχοι του αντιδικτατορικού αγώνα της Χιλής, που μετά από τριάντα χρόνια αυτοεξορίας στην Ευρώπη , έχουν επιστρέψει στο Σαντιάγο και δεν εννοούν να εγκαταλείψουν τις παλιές συνωμοτικές τους συνήθειες. Ανεπάγγελτοι, άστεγοι και ανέστιοι θα εμπλακούν σε μια επιχείρηση κοινού ποινικού ενδιαφέροντος με την πεποίθηση ότι η κοινωνία της χώρας τους τούς οφείλει πολλά για τα χρόνια που σπατάλησαν στον αγώνα τους για τη δημοκρατία.
Τους διαφεύγει όμως μια ευρηματική ρήση από το «Γατόπαρδο» του Giovanni Lampedusa, το ότι δηλαδή «πρέπει να τ’ αλλάξουμε όλα, αν θέλουμε να παραμείνουν τα ίδια!» Και δυστυχώς γι αυτούς κατά τα χρόνια της απουσίας τους από τη χώρα έχουν αλλάξει όλα, με αποτέλεσμα να μην έχει αλλάξει στην ουσία τίποτε…
Στα χρόνια της δικτατορίας του Πινοσέτ, καθώς θυμούνται οι πρώην ένθερμοι οπαδοί διαφόρων αριστερών κομμάτων και γκρουπούσκουλων «η ζωή είχε γεμίσει μαύρες τρύπες που βρίσκονταν παντού: κάποιος κατέβαινε στο σταθμό του μετρό και δεν ξανάβγαινε ποτέ, κάποιος έμπαινε σ’ ένα ταξί και δεν έφτανε ποτέ στο σπίτι του, κάποιος έλεγε πως λαχταρούσε μια άσπρη μέρα και τον έτρωγε το μαύρο σκοτάδι»

Και τώρα; «Όσοι επέστρεφαν από την εξορία έχαναν τον προσανατολισμό τους. Η πόλη τους δεν ήταν πια η ίδια, έψαχναν τα μπαρ τους και εύρισκαν κινέζικα μαγαζιά, στη θέση του φαρμακείου της παιδικής τους ηλικίας, τώρα έστεκε ένα στριπτιζάδικο, το παλιό σχολείο ήταν τώρα μάντρα αυτοκινήτων και το σινεμά της γειτονιάς είχε μετατραπεί σε ναό των πεντηκοστιανών. Έτσι, απροειδοποίητα τους είχαν αλλάξει τη χώρα!»
Είχε προηγηθεί βέβαια η ψυχρολουσία που δοκίμασαν ζώντας σε χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» στις οποίες είχαν καταφύγει με τη θέλησή τους: στη Ρουμανία, «τη χώρα των Καρπαθίων που τη διοικούσε ο σύντροφος Νικολάε Τσαουσέσκου, ο τιτάνας των τιτάνων, και η σύντροφός του Έλενα, η νεράιδα των νεράιδων» και στη Γιουγκοσλαβία «την πατρίδα του στρατάρχη Τίτο, του μοναδικού αντιφασίστα παρτιζάνου που έφτασε να γίνει αρχηγός κράτους».

Στην υπόθεση εμπλέκεται και ο απαραίτητος αστυνομικός επιθεωρητής, μόνο που ο συγγραφέας φιλοτεχνεί το πορτρέτο του με μια σειρά από τόσο αντισυμβατικά χαρακτηριστικά που αποδεικνύουν σε τελευταία ανάλυση ότι τα πράγματα «δεν έχουν παραμείνει τα ίδια..."
Βέβαια οι νεκροί τους, των χρόνων του αντιδικτατορικού αγώνα, έχουν στοιχειώσει τη τη ζωή τους. Και δεν είναι λίγοι. Αλλά «ο Κάτσο Σαλίνας, όποτε θυμόταν τους νεκρούς του, τους θυμόταν πάντα χαμογελαστούς και κατάλαβε πως δεν υπάρχει καταστροφή που να μην την ξεπερνάει κανείς μ’ ένα καλό ξέσπασμα γέλιου"

Καλλικράτεια, Αύγουστος 2011
(Στην Ολυμπία που ανακάλυψε και μου χάρισε το βιβλίο, αποδεικνύοντας έτσι ότι τα ενδιαφέροντά της δεν εξαντλούνται στα φυτά και στα λουλούδια.)