Η Νήσος των Βαλκανίων

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
ΣΕΡΒΙΑ
ΒΙΝΤΟΣΑΒ ΣΤΕΒΑΝΟΒΙΤΣ
Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΚΑΓΚΑ ΡΟΣΙΤΣ
"ΕΣΤΙΑ" 1993
(σελ. 178)

Ιδιότυπο αφήγημα ενορατικού χαρακτήρα (ας θυμηθούμε την Αποκάλυψη του Ιωάννη), που συνέθεσε το 1993 ο αυτοεξόριστος στην Αθήνα σέρβος συγγραφέας και διανοούμενος Βιντοσάβ Στεβάνοβιτς, ένα αφήγημα που αναφέρεται στη συλλογική παράνοια που μάστιζε τη χώρα του τα χρόνια εκείνα. Για να δώσουμε το στίγμα του φιλόδοξου αυτού εγχειρήματος, αρκεί να περιοριστούμε στις εξής αναφορές:

«Τον τρελό αρχηγό τον σκοτώνουν αμέσως οι συμπολεμιστές του. Ο τρελός οδηγός σκοτώνεται στο δρόμο. Τον τρελό γιατρό θα τον κλείσουν αργά ή γρήγορα στο ψυχιατρείο. Μονάχα τον τρελό Πρόεδρο (της κυβέρνησης) τον ακολουθούν όλοι ως το θάνατό του, ακόμη και μετά απ’ αυτόν».

"Εκεί στο υπόγειο είχε δει μια γυναίκα που δεν ανήκε σε κανέναν, έγκλημα μεγαλύτερο από το να ανήκεις σε λάθος πλευρά…» "Εάν το δίκαιο είναι με το μέρος μας, πράγμα που δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία, τότε με το μέρος μας είναι και η αλήθεια, ακόμη και τη στιγμή που δεν είναι…»
Πρόδηλος ο σκοπός του συγγραφέα: να καταγγείλει τον εθνικοθρησκευτικό φανατισμό που μάστιζε τη χώρα του στα χρόνια του Μιλόσεβιτς. Γι αυτό το λόγο ακριβώς έγραψε το πόνημά του στην Αθήνα, μακριά από τη χώρα του. Ας θυμηθούμε εκείνο το αλήστου μνήμης «Ελλάς, Ελλήνων , Χριστιανών» και –γιατί όχι- κι εκείνο το άλλο «Η Ελλάς ανήκει στους Έλληνες»…

Τα πρόσωπα του δράματος, που συνδέονται μεταξύ τους με ακατάλυτους δεσμούς λατρείας και μίσους, είναι τα παρακάτω: Η μάνα και η κόρη «που δεν ανήκουν πουθενά» και μοιράζονται τις μέρες τους ανάμεσα στο διαμέρισμά τους και στα υπόγεια της πολυκατοικίας που βομβαρδίζεται ανηλεώς μέρα και νύχτα από τους «άλλους». Ο πατέρας, συνταξιούχος πολεμιστής , και εκκολαπτόμενος Αρχηγός, που καταφεύγει στην πόλη για ν’ αγωνιστεί μέχρις εσχάτων για το δίκιο της χώρας του, καθώς το χωριό του το κατέχουν τώρα «οι άλλοι»…O "ανιψιός» που θα κάνει το λάθος να ξεκινήσει τη συγγραφή κάποιου βιβλίου, την ώρα που η πατρίδα απαιτεί άλλου είδους θυσίες…Ο «δάσκαλος», ένας ιδιότυπος γκουρού της ορθοδοξίας και του έθνους που μεταλαμπαδεύει τις αιώνιες αυτές αξίες στους μαθητές του.(«Ένας είναι ο θεός. Και μια είναι η θρησκεία που δημιουργείται από την πίστη σ’ αυτόν το θεό. Όλοι οι άλλοι θεοί και όλες οι άλλες θρησκείες είναι ψέμα, πλάνη και σπορά του διαβόλου…») Ο πλανόδιος ρεπόρτερ από το Σικάγο, που κυνηγάει στην ξένη γη την επικαιρότητα και τη φρίκη –αυτά που τρέφουν τους απανταχού της γης αναγνώστες- και τέλος ο σκύλος με τις μαύρες βούλες που συνεχώς μεταμορφώνεται «Πέτρος, Αποστόλης, Γκάρυ, Τέντυ…»).. Και γύρω τους ένας αρμαγεδδώνας φρίκης και καταστροφής: άνθρωποι να ακρωτηριάζονται και να πεθαίνουν αβοήθητοι, σπίτια να λαμπαδιάζουν, χωριά ολόκληρα να σβήνουν από το χάρτη… Οι «υπερασπιστές» να μπερδεύονται τόσο με τους «απελευθερωτές» , ώστε είναι αδύνατο να τους ξεχωρίσεις. Εκτός αν τους υποχρεώσεις να σου δείξουν το πέος τους ή να γράψουν μια δυο λέξεις. Η περιτομή η το λατινικό αλφάβητο αποτελούν αδιάψευστο σημάδι που οδηγεί στο θάνατο… Και η κατάληξη: μετά το τέλος του πολέμου, οι νικητές θα στείλουν στον Πρόεδρο ένα μνημόνιο στο οποίο θα προτείνουν να περιχαρακώσουν την ευτυχισμένη χώρα τους με ένα φαρδύ και βαθύ κανάλι, στο οποίο θα διοχετεύσουν νερό από τη θάλασσα και τα ποτάμια, έτσι που η χώρα τους θα αποτελέσει ένα μεγάλο νησί, αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο, «μια καινούρια ήπειρος που θα φοβούνται οι πάντες, γεμάτη όπλα και περηφάνια». Μήπως εκεί δεν οδηγούνταν η Γιουγκοσλαβία του Μιλόσεβιτς, πριν επέμβουν «οι δυνάμεις του κακού» και τη διαμελίσουν;

Η αφήγηση πάντα σε πρώτο ενικό, σε μορφή ημερολογίου, χωρίζεται σε «τετράδια», ενώ τα επιμέρους πλάνα της αριθμούνται με τη σειρά και με ακρίβεια.. Το μυθιστόρημα αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας . Τα άλλα μέρη είναι «Το Χιόνι» και «Η άλλη Ιερουσαλήμ». Μεταφρασμένα από την «Εστία». Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1942 σε μια κωμόπολη της Σερβίας, σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου και το 1986 κυκλοφoρεί το μυθιστόρημά του «Διαθήκη» που πραγματοποιεί μέσα σε οχτώ μήνες έντεκα εκδόσεις. Αυτό όμως ενόχλησε τη λογοκρισία της χώρας του που απαγόρεψε την παραπέρα κυκλοφορία του με το σκεπτικό ότι διασύρει την πατρίδα του… Έτσι αυτοεξορίζεται στην Αθήνα και στη συνέχεια στο Παρίσι. Από το 1995 ζει και εργάζεται στη Σερβία .