Το Παλιοκόριτσο

ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ΠΕΡΟΥ

MARIO VARGAS LLOSA

ΤΟ ΠΑΛΙΟΚΟΡΙΤΣΟ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΠΟΝΑΤΣΟΥ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2007 (σελ. 290)

«Το Παλιοκόριτσο» του Μάριο Βάργκας Λιόσα, του μεγάλου και πολυγραφότατου Περουβιανού συγγραφέα που τιμήθηκε φέτος (2010) με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας , κυκλοφόρησε στα ισπανικά το 2006. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Καστανιώτης», σε μια λειτουργική μετάφραση Μαργαρίτας Μπονάτσου. Εδώ ο λατινοαμερικάνος συγγραφέας καταπιάνεται με την ανατομία του ερωτικού πάθους, ένα θέμα πολυδουλεμένο ανά τους αιώνες. Μόνο που ο συγγραφέας μας (γεννημένος το 1936 στην Αρεκίπα του Περού) αποφεύγει με περισσή δεξιοτεχνία τις παγίδες, στις οποίες κάποιος άλλος ομότεχνός του ίσως θα έπεφτε, κι αυτό γιατί εντάσσει το θέμα σε μια σειρά από πολιτικοκοινωνικά σκηνικά που το αναδεικνύουν σε ένα συναρπαστικό ψυχογράφημα των ηρώων του, χωρίς όμως να του στερούν την κυρίαρχη πολιτικοκοινωνική του διάσταση. Και εδώ ακριβώς έγκειται η υψηλή ποιότητα του έργου, το οποίο λειτουργεί όχι ως κοινοτοπικό μελόδραμα, αλλά κυρίως ως μια ευφυής ανατομία της ανθρώπινης ψυχής μέσα στο συγκεκριμένο χώρο και χρόνο στον οποίο ζουν και κινούνται οι χαρακτήρες του. Και ο χώρος είναι η γενέθλια γη του συγγραφέα, το Περού, το Παρίσι στη συνέχεια , αλλά και το Τόκιο, καθώς και η Μαδρίτη του τελευταίου μισού του περασμένου αιώνα. Η αφήγηση, συναρπαστική όχι μόνο εξαιτίας του αυτοβιογραφικού χαρακτήρα της, αλλά και για τη μαεστρία με την οποία ο αφηγητής προσεγγίζει την ευρωπαϊκή περιρρέουσα ατμόσφαιρα της δεκαετίας του ’60 και του ’70 κυρίως, μια ατμόσφαιρα που καθορίζει λίγο πολύ και τη μοίρα των ηρώων της.
Ο ακριβής τίτλος του έργου στα ισπανικά είναι «Travesuras dela nina mala» (Οι περιπέτειες ενός κακού κοριτσιού), προσφυώς βέβαια μεταφρασμένος στα ελληνικά ως ‘Το Παλιοκόριτσο’. Και η αφήγηση ξεκινάει από το καλοκαίρι του 1950 στην πόλη Μιραφλόρες του Περού, μια εποχή κατά την οποία ο αφηγητής μόλις έμπαινε στην εφηβική του ηλικία. Τότε θα γνωρίσει εκείνο το σκοτεινό και αέναα ρευστό κορίτσι, τη Λίλη. Και η μοίρα του θαρρείς είναι από τότε προδιαγραμμένη: η γυναίκα αυτή, ακριβώς επειδή είναι άπιαστη και σκοτεινή, θα προσδιορίσει τη ζωή του, μέχρι το τέλος. Ένα τέλος που συμπίπτει και με το τέλος του περασμένου αιώνα και επέρχεται , ως θεία τιμωρία θαρρείς, με την οριστική συντριβή της γυναίκας αυτής, της οποίας το μέγα και το μόνο αμάρτημά της ήταν η άμετρη φιλοδοξία της σε συνδυασμό με μια πρωτοφανή συναισθηματική αναπηρία.
Μέσα από την αφήγηση έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε όλες τις εναλλαγές της πολιτικής εξουσίας στο Περού (τη δράση της επαναστατικής οργάνωσης «Φωτεινό Μονοπάτι», τις αλλεπάλληλες στρατιωτικές δικτατορίες , αλλά και τις σύντομες περιόδους της δημοκρατίας στη χώρα, η οποία βέβαια δεν κατόρθωσε ποτέ να υλοποιήσει όσα υποσχόταν). Κι ακόμη: την κοινωνική αναστάτωση της δεκαετίας του ’60 στο Παρίσι, όπου μεταφέρεται η πλοκή του έργου, καθώς ο ήρωάς μας κατορθώνει να πραγματοποιήσει το παιδικό όνειρό του, να ζήσει με οποιοδήποτε τίμημα στην πόλη του Φωτός…Μόνο που η μοιραία αυτή γυναίκα, μέσα από μια σειρά συμπτώσεων και μεταμορφώσεων θα παρεμβαίνει καταλυτικά στη ζωή του μην επιτρέποντάς του να ζήσει τη μετρημένη υπαλληλική ζωή που φαίνεται ότι τον ικανοποιούσε. Υποφέρει λοιπόν τα πάνδεινα, αλλά και απολαμβάνει στιγμές ύψιστης ευφορίας και συναισθηματικής έξαρσης, τις οποίες προφανώς δεν επρόκειτο ποτέ να γνωρίσει χωρίς την παρουσία αυτής της «γυναίκας-αράχνη»…
Δίνεται έτσι η ευκαιρία στο συγγραφέα να περιγράψει τους πέρα για πέρα ασύμβατους δρόμους του άντρα, που ικανοποιείται με το τίποτε και της γυναίκας που δεν ησυχάζει με τίποτε. Ποια να είναι τάχα αυτή η θαυματουργή και κυρίαρχη έλξη που συνδέει με μια ακατάλυτη θαρρείς αναγκαιότητα τους δυο χαρακτήρες; Εδώ ο Βάργκας Λόσα αποδεικνύεται μεγαλοφυής: αρνείται να απαντήσει.