ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑHERTA MULLER
Ο ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΕΙΝΑΣ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΙΩΤΑΣ ΛΑΓΟΥΔΑΚΟΥ
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 2010
σελ. 256
H Herta Muller (Βραβείο Νόμπελ 2009) στον «Άγγελο της πείνας» καταπιάνεται με ένα θέμα που έχει αποσιωπηθεί ή αγνοηθεί εδώ και χρόνια: με τα στρατόπεδα εργασίας που λειτούργησαν αμέσως μετά το Μεγάλο Πόλεμο στη Σοβιετική Ένωση για την ανοικοδόμηση της χώρας και στα οποία στρατολογήθηκαν κυρίως άτομα από 17 έως 45 ετών, που ανήκαν στις γερμανικές μειονότητες των νέων σοσιαλιστικών χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Μελέτησε χρόνια το θέμα, άρχισε να συγκεντρώνει από το 2001 αφηγήσεις από αυτόπτες μάρτυρες- η ίδια η μητέρα της πέρασε πέντε χρόνια σ’ ένα παρόμοιο στρατόπεδο- και κάποια στιγμή πήρε την απόφαση να γράψει το σχετικό μυθιστόρημα. Η ίδια, καθώς ανήκε στη γερμανική μειονότητα της Ρουμανίας, έζησε στο χωριό της με τα υπονοούμενα παρόμοιων ιστοριών, καθώς οι άνθρωποι για πενήντα ολόκληρα χρόνια δεν τολμούσαν να συζητήσουν ανοιχτά το θέμα.
Βέβαια η συγγραφέας δεν συνθέτει ιστορικό δοκίμιο, ούτε καν χρονικό. Η εντύπωση που μένει στον αναγνώστη μετά την ανάγνωση του έργου είναι ότι είχε να κάνει με μια ποιητική σύνθεση, όπου κυριαρχούν ο ελλειπτικός και συμβολικός λόγος, μια εντύπωση όμως που κάθε άλλο παρά μειώνει την αληθοφάνεια των γεγονότων.
Το Γενάρη του 1945 ο δεκαεφτάχρονος Λέοπολντ Άουμπεργκ συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται από το χωριό του, ένα χωριό της Βεσσαραβίας, στο στρατόπεδο εργασίας της πόλης Nova Gorlovka της Ουκρανίας. Η μεταφορά, μέσα σ’ ένα βαγόνι μεταφοράς ζώων , γίνεται κάτω από τις πιο απάνθρωπες συνθήκες. (συγκλονιστική η ομαδική αποπάτηση των αιχμαλώτων σε μια χιονισμένη πεδιάδα!). Ο ήρωάς μας, καθώς αυτοχαρακτηρίζεται ερωτικά «αποκλίνων», στην αρχή βλέπει αυτή τη μετακίνηση θετικά, καθώς πιστεύει ότι θα γλιτώσει από τον ασφυκτικό κλοιό της κοινωνίας του χωριού του, που δε συγχωρεί παρόμοιες αποκλίσεις. Στη συνέχεια όμως θα προσγειωθεί ανώμαλα, όταν θα φτάσει στο στρατόπεδο. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο στρατόπεδο αποχτούν υπερρεαλιστικές διαστάσεις με την πένα της Herter και ο αγώνας για την επιβίωση των κρατουμένων συνδυάζεται με τον πιο ανομολόγητο εφιάλτη, καθώς ο χρόνος και ο χώρος συγχέονται μεταξύ τους και τα πρόσωπα κινούνται θαρρείς μέσα σε όνειρο.
Έρχεται όμως η στιγμή που όλα αυτά έχουν ένα τέλος. Οι κρατούμενοι – όσοι απόμειναν βέβαια- φορτώνονται πάλι σε βαγόνια για ζώα και επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Αλλά για τον ήρωά μας η επιστροφή στη γαλήνη και την άνεση του σπιτιού του αποδεικνύεται αφάνταστα οδυνηρή. Στο σπίτι του κανείς δεν τον περίμενε, κανείς δεν τον ρωτάει πώς πέρασε και, καθώς όλοι τον είχαν για πεθαμένο, η μητέρα του έχει ήδη αποχτήσει έναν άλλο γιο που μπερδεύεται στα πόδια του μόλις αυτός μπαίνει στο σπίτι. Έχει την εντύπωση ότι κανείς δεν χάρηκε. «Ανάμεσα σε ανθρώπους χορτάτους από πατρίδα, η ελευθερία με ζάλιζε». Έτσι ο αναγνώστης συνειδητοποιεί προοδευτικά ότι η ζωή του «Λέο» έχει για πάντα καταστραφεί. Από τα είκοσι δυο του χρόνια.
Η γραφή της Muller είναι σκληρή σαν μαχαίρι, χωρίς τίποτε το περιττό. Και ελλειπτική, καθώς η ματιά της επιμένει σε ασήμαντες για τον ανυποψίαστο αναγνώστη σκηνές και σκέψεις. Έτσι όμως χτίζει τη συγκλονιστική εντύπωση που αποκομίζει κανείς στο τέλος. Η μετάφραση της Γιώτας Λαγουδάκου υποδειγματική. Παρ’ όλες τις εγγενείς δυσχέρειες του κειμένου. Μεταφράσεις αυτού του επιπέδου, αποδεικνύουν τι δρόμο έχει διανύσει το «Μεταφραστικό Πρόβλημα» από τα χρόνια του μεγάλου Κακριδή.
Η Herta Muller γεννημένη το 1953 στην επαρχία Μπανάτ της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε οριστικά στο Βερολίνο το 1987, αφού πρώτα τα βιβλία της λογοκρίθηκαν και απαγορεύτηκαν από το καθεστώς του Τσαουσέσκου. Ανήκε στη γερμανική μειονότητα της Ρουμανίας και έχει σπουδάσει στο Βουκουρέστι ρουμανική και γερμανική φιλολογία. Ο Άγγελος της Πείνας θα κυκλοφορήσει Βερολίνο το 2009, λίγους μήνες προτού η συγγραφέας του τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ.
Βέβαια η συγγραφέας δεν συνθέτει ιστορικό δοκίμιο, ούτε καν χρονικό. Η εντύπωση που μένει στον αναγνώστη μετά την ανάγνωση του έργου είναι ότι είχε να κάνει με μια ποιητική σύνθεση, όπου κυριαρχούν ο ελλειπτικός και συμβολικός λόγος, μια εντύπωση όμως που κάθε άλλο παρά μειώνει την αληθοφάνεια των γεγονότων.
Το Γενάρη του 1945 ο δεκαεφτάχρονος Λέοπολντ Άουμπεργκ συλλαμβάνεται και εκτοπίζεται από το χωριό του, ένα χωριό της Βεσσαραβίας, στο στρατόπεδο εργασίας της πόλης Nova Gorlovka της Ουκρανίας. Η μεταφορά, μέσα σ’ ένα βαγόνι μεταφοράς ζώων , γίνεται κάτω από τις πιο απάνθρωπες συνθήκες. (συγκλονιστική η ομαδική αποπάτηση των αιχμαλώτων σε μια χιονισμένη πεδιάδα!). Ο ήρωάς μας, καθώς αυτοχαρακτηρίζεται ερωτικά «αποκλίνων», στην αρχή βλέπει αυτή τη μετακίνηση θετικά, καθώς πιστεύει ότι θα γλιτώσει από τον ασφυκτικό κλοιό της κοινωνίας του χωριού του, που δε συγχωρεί παρόμοιες αποκλίσεις. Στη συνέχεια όμως θα προσγειωθεί ανώμαλα, όταν θα φτάσει στο στρατόπεδο. Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο στρατόπεδο αποχτούν υπερρεαλιστικές διαστάσεις με την πένα της Herter και ο αγώνας για την επιβίωση των κρατουμένων συνδυάζεται με τον πιο ανομολόγητο εφιάλτη, καθώς ο χρόνος και ο χώρος συγχέονται μεταξύ τους και τα πρόσωπα κινούνται θαρρείς μέσα σε όνειρο.
Έρχεται όμως η στιγμή που όλα αυτά έχουν ένα τέλος. Οι κρατούμενοι – όσοι απόμειναν βέβαια- φορτώνονται πάλι σε βαγόνια για ζώα και επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Αλλά για τον ήρωά μας η επιστροφή στη γαλήνη και την άνεση του σπιτιού του αποδεικνύεται αφάνταστα οδυνηρή. Στο σπίτι του κανείς δεν τον περίμενε, κανείς δεν τον ρωτάει πώς πέρασε και, καθώς όλοι τον είχαν για πεθαμένο, η μητέρα του έχει ήδη αποχτήσει έναν άλλο γιο που μπερδεύεται στα πόδια του μόλις αυτός μπαίνει στο σπίτι. Έχει την εντύπωση ότι κανείς δεν χάρηκε. «Ανάμεσα σε ανθρώπους χορτάτους από πατρίδα, η ελευθερία με ζάλιζε». Έτσι ο αναγνώστης συνειδητοποιεί προοδευτικά ότι η ζωή του «Λέο» έχει για πάντα καταστραφεί. Από τα είκοσι δυο του χρόνια.
Η γραφή της Muller είναι σκληρή σαν μαχαίρι, χωρίς τίποτε το περιττό. Και ελλειπτική, καθώς η ματιά της επιμένει σε ασήμαντες για τον ανυποψίαστο αναγνώστη σκηνές και σκέψεις. Έτσι όμως χτίζει τη συγκλονιστική εντύπωση που αποκομίζει κανείς στο τέλος. Η μετάφραση της Γιώτας Λαγουδάκου υποδειγματική. Παρ’ όλες τις εγγενείς δυσχέρειες του κειμένου. Μεταφράσεις αυτού του επιπέδου, αποδεικνύουν τι δρόμο έχει διανύσει το «Μεταφραστικό Πρόβλημα» από τα χρόνια του μεγάλου Κακριδή.
Η Herta Muller γεννημένη το 1953 στην επαρχία Μπανάτ της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε οριστικά στο Βερολίνο το 1987, αφού πρώτα τα βιβλία της λογοκρίθηκαν και απαγορεύτηκαν από το καθεστώς του Τσαουσέσκου. Ανήκε στη γερμανική μειονότητα της Ρουμανίας και έχει σπουδάσει στο Βουκουρέστι ρουμανική και γερμανική φιλολογία. Ο Άγγελος της Πείνας θα κυκλοφορήσει Βερολίνο το 2009, λίγους μήνες προτού η συγγραφέας του τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου