Η Γεύση του Κερασιού

ΙΡΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ABBAS KIAROSTAMI
TA' M A GUILASS (1997)
Η ΓΕΥΣΗ ΤΟΥ ΚΕΡΑΣΙΟΥ (95 λ)

Δεκατρία χρόνια μετά την πρώτη προβολή της (1997) η εμβληματική πια ταινία του Abbas Kiarostami «Γεύση Κερασιού» δεν έχει χάσει ίχνος από τη λάμψη της κι εκείνη τη γοητεία που είχε συνεπάρει τους απανταχού της γης κινηματογραφόφιλους, όταν κέρδιζε το «Χρυσό Φοίνικα» στις Κάνες. Σε αντίθεση με τις ταινίες-πυροτεχνήματα εξ Εσπερίας που καταυγάζουν προς στιγμήν το στερέωμα με τα βραβεία Όσκαρ και έκτοτε βυθίζονται στη σιωπή και στη λήθη, η ταινία του Κιαροστάμι, που υπήρξε σταθμός, καθώς πιστεύουμε, στην ιστορία της παγκόσμιας κινηματογραφικής τέχνης, εξακολουθεί και σήμερα να συγκινεί και να προβληματίζει το ίδιο όπως και τότε… Φέρνουμε στο νου μας τις μέρες που προβλήθηκε για πρώτη –και τελευταία- φορά στη Θεσσαλονίκη. Τις δυο πρώτες μέρες οι θεατές δεν ξεπέρασαν τους …τρεις. Και μάλιστα όλο και κάποιος θα αποχωρούσε από την αίθουσα διαμαρτυρόμενος για τον «αργό» ρυθμό της. Και οι επιχειρηματίες υποχρεώθηκαν να την αποσύρουν την τρίτη μέρα, γεγονός πρωτοφανές στα κινηματογραφικά χρονικά της πόλης…
Αν ανατρέξει κανείς στο site του cine.gr θα διαπιστώσει ότι η βασική κριτική της ταινίας καταγγέλλει το «κατακερματισμένο στόρι της ταινίας, καθώς ο σκηνοθέτης δεν μας λέει τις αιτίες, δεν μας λέει τα αποτελέσματα. Μας εισάγει σε ένα βουβό δράμα και περιμένει αντιδράσεις… Ο Kiarostami παίζει έξυπνα το παιχνίδι του. Όχι όμως πολύ εντυπωσιακά με απρόσκοπτη ροή ή έστω ζηλευτή αισθητική. Αλλά δυστυχώς έτσι είναι πάντα. Όπου ακούς πολλά κεράσια κράτα και μικρό καλάθι». Να τονίσουμε ότι παρόμοια αντίδραση επιφυλάχθηκε για τα απανταχού της γης αριστουργήματα κάθε τέχνης, καθώς με την εμφάνισή τους σχεδόν πάντα κατεδάφιζαν τους παγιωμένους κανόνες της αισθητικής στο συγκεκριμένο είδος που εκπροσωπούσαν;

Ο πρώτος κανόνας λοιπόν της τέχνης του κινηματογράφου-για τον μέσο θεατή- είναι ότι η ταινία πρέπει να διαθέτει ένα συγκεκριμένο «στόρι» με αρχή , μέση και τέλος, που να διατηρεί αδιάπτωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Και η ταινία του Kiarostami επιδεικτικά δεν το διαθέτει: σ’ όλη τη διάρκειά της παρακολουθούμε ένα συμπαθή άντρα με το Landrover του να σαρώνει κυριολεκτικά τις γειτονιές και τα περίχωρα της Τεχεράνης αναζητώντας με επιμονή κάποιον «να του ρίξει είκοσι φτυαριές χώμα» στον τάφο που ο ίδιος είχε ετοιμάσει, έναντι αδράς αμοιβής βέβαια, καθώς είχε πάρει την απόφαση να αυτοκτονήσει. Και ο αφιλότιμος σκηνοθέτης «δεν μας λέει τις αιτίες». Πουθενά δεν μαθαίνουμε τους λόγους αυτής της απονενοημένης απόφασης του πρωταγωνιστή της ταινίας! Ακόμη και η συνήθης «ζηλευτή αισθητική» των ταινιών ρουτίνας απουσιάζει επιδεικτικά.: Το τοπίο που οργώνει κυριολεκτικά ο κύριος Μπάντι είναι ένας κρανίου τόπος. Ξερό χώμα, σκόνη με το τσουβάλι, ίχνος βλάστησης, όγκοι εργοστασίων στο βάθος που ξερνούν μαύρο καπνό, τερατώδη μηχανήματα που μεταφέρουν και αδειάζουν όγκους από χώματα και πέτρες (για ποιο ακριβώς λόγο;) και εκατοντάδες εργάτες σκαρφαλωμένοι στις πλαγιές με αξίνες και φτυάρια που εργάζονται θαρρείς και μεταφέρουν ο καθένας του τον λίθο του Συσσίφου. Πιάνεται η ψυχή του ανθρώπου! (Σημείωση: αυτά όλα δεν αποτελούν έναν πρώτης τάξεως λόγο για να οδηγήσουν στην αυτοκτονία ένα ευαίσθητο άτομο;).

Ενόχλησε ακόμη, καθώς φαίνεται, και το γεγονός ότι κανένα σχεδόν πλάνο της ταινίας δεν περιέχει μαζί τους δυο ανθρώπους που συνδιαλέγονται (υποψήφιο αυτόχειρα και υποψήφιο…νεκροθάφτη). Αλλά υπάρχει καλύτερος τρόπος για να τονιστεί η απελπιστική μοναξιά του πρώτου και η στέρεη -και εξ ορισμού λογική- βεβαιότητα του δεύτερου;Οι άντρες στους οποίους απευθύνεται ο κύριος Μπάντι αρνούνται κατηγορηματικά να τον βοηθήσουν. Ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Ένας ντόπιος εργάτης, γιατί τον παίρνει για ομοφυλόφιλο, ένας Κούρδος στρατιώτης από θέμα αρχής, και τέλος ένας αφγανός φύλακας εργοταξίου για καθαρά θρησκευτικούς λόγους…Εδώ ο σκηνοθέτης επιμένει στην αντίστιξη μιας καθαρά δυτικής αντίληψης για τη ζωή και το θάνατο (ας μην ξεχνούμε το αίτημα για ευθανασία που βρίσκει όλο και μεγαλύτερη ανταπόκριση στις δυτικές κοινωνίες) και μιας πανάρχαιας ανατολικής που επιμένει ότι αξίζει να ζεις μόνο και μόνο για να γευτείς ένα ζουμερό μούρο ή ένα ώριμο κεράσι! Πράγματι ο υποψήφιος αυτόχειρας είναι πέρα για πέρα «εξευρωπαϊσμένος»: ξυρισμένος, δυτικότροπα ντυμένος και καθόλου δεμένος με τα δόγματα του Κορανίου…Κατοικεί μάλιστα και σ’ ένα καλοβαλμένο μεσοαστικό διώροφο διαμέρισμα των περιχώρων της Τεχεράνης…Αντίθετα οι άντρες στους οποίους απευθύνεται για να τον βοηθήσουν είναι κλασικοί μουσουλμάνοι: φουκαράδες, πιστοί τηρητές των εδαφίων του Κορανίου, οι οποίοι , μολονότι δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, αρνούνται μια αμοιβή που δεν θα κέρδιζαν ούτε και σ’ ολόκληρη τη ζωή τους…Στο τέλος ο ήρωάς μας θα συναντήσει ένα βαθιά φιλοσοφημένο άτομο (είναι ταριχευτής ζώων σε κάποιο εκπαιδευτικό ίδρυμα της Τεχεράνης), Τούρκος στην καταγωγή, που θα δεχτεί να εκτελέσει την επιθυμία του, αφού πρώτα προσπαθήσει να τον μεταπείσει ότι αξίζει να ζήσει κανείς μόνο και μόνο για να γευτεί κάποια στιγμή ένα ώριμο κεράσι… Και ο πρωταγωνιστής της ταινίας ήρεμος επιτέλους ανεβαίνει το Γολγοθά του!: κατεβαίνει στο βαθύ λάκκο που έχει ετοιμάσει από πριν και καταπίνει όλα τα ηρεμιστικά χάπια που διέθετε (άλλη μια νύξη για τις συνήθειες της Δύσης). Είναι νύχτα, δίπλα του ένα καχεκτικό δεντράκι και πάνω από το κεφάλι του ένα γεμάτο φεγγάρι που κυνηγιέται με τα λευκά σύννεφα…

Κι όταν ξημερώσει αντικρίζουμε κατάπληκτοι το γνωστό μας τοπίο μαγικά θαρρείς μεταλλαγμένο: οι πλαγιές έχουν πρασινίσει, το μικρό δεντράκι λουλουδιασμένο, πουλιά κελαηδούν και ένας λόχος στρατιώτες που ξεκουράζονται κρατώντας οι περισσότεροι μπουκέτα από αγρολούλουδα. Και στην πλαγιά ο ίδιος ο Kiarostami με τον χειριστή της κινηματογραφικής μηχανής και τους βοηθούς του που μόλις έχουν κινηματογραφήσει μια σκηνή από την ίδια την ταινία! Θα μπορούσε να φανταστεί κανείς πιο ευρηματικό και εύγλωττο φινάλε;