ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΤΟΥΡΚΙΑ
NURI BILGE CEYLAN
IKLIMLER (ΚΛΙΜΑΤΑ ΑΓΑΠΗΣ)
2006 /101λ.
Τα «Κλίματα Αγάπης» είναι η τελευταία ταινία του σύγχρονου –με όλη τη σημασία της λέξης –Τούρκου σκηνοθέτη Nuri Bilge Ceylan. Μια έκπληξη πρώτου μεγέθους που μας επιφύλαξε απόψε (23-11-2006) το 47ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στο τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια». Στην ταινία πρωταγωνιστούν ο ίδιος ο σκηνοθέτης, που έχει γράψει και το σενάριο, η γυναίκα του και σε κάποιους ρόλους, εμφανίζονται και οι δυο γονείς του! Οικογενειακή υπόθεση λοιπόν. Ο μεταφρασμένος-προφανώς από τα γαλλικά- τίτλος της ταινίας, μάλλον είναι παραπλανητικός-Iklimier (Κλίματα) είναι ο αυθεντικός. Ο σκηνοθέτης πού είχε την υπομονή και την ευγένεια να ανοίξει διάλογο με τους θεατές μετά το τέλος της προβολής, επισήμανε ότι ο ίδιος δεν κάνει εθνικό κινηματογράφο. Ούτε κινηματογράφο κοινωνικής κριτικής.. Επηρεασμένος από τον Kiarastami και τον Ozu, όπως δηλώνει, καταπιάνεται με θέματα που απασχολούν ευρύτερα εθνικά και κοινωνικά στρώματα.
Και πράγματι. Αν δεν υπήρχε η γλώσσα και τα ονόματα των ηρώων της ταινίας , ούτε που θα πήγαινε ο νους σου ότι παρακολουθείς τουρκική ταινία. Οι μιναρέδες, οι ιμάμηδες, οι μαντίλες, απουσιάζουν επιδεικτικά, όχι μόνο στο Κας –Έφεσο- απ’ όπου ξεκινάει η πλοκή της ταινίας, και στην Κωνσταντινούπολη, όπου στη συνέχεια μεταφέρεται, αλλά ακόμη και στη μακρινή Ανατολή, όπου τερματίζεται! Κι αυτό δε συμβαίνει, όπως εξήγησε ο σκηνοθέτης, γιατί φοβάται την κοινωνική κριτική, αλλά επειδή τον ενδιαφέρουν θέματα ψυχής. Θα τον πιστέψουμε.
Η ταινία ξεκινά με τον Isa (καθηγητή τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου) και τη Bahar (ηθοποιό σε λαϊκά σίριαλ) να περιφέρονται στα εντυπωσιακά ερείπια του Αρτεμίσιου της Εφέσου κι αργότερα να κολυμπούν στα νερά του Κας. Από την πρώτη στιγμή καταλαβαίνει κανείς ότι κάτι δεν πάει καλά στο ζευγάρι. Τα επανειλημμένα υπερβολικά κοντινά πλάνα με την ένταση και την αμηχανία που κυριαρχεί ανάμεσά στους πρωταγωνιστές, την «εκκωφαντική» σιωπή, όπου ακούς ακόμη και το φτερούγισμα της μύγας, μαρτυρούν τη μεγάλη δεξιοτεχνία, με την οποία ο σκηνοθέτης διεισδύει στα έγκατα της ψυχής των χαρακτήρων του. Κατόπιν παρακολουθούμε –σε κλειστό χώρα πια-σκηνές που όλοι λίγο-πολύ ζήσαμε ή παρακολουθήσαμε σε άλλους , όταν μια σχέση πάρει την κάτω βόλτα. Το κάθε τι που κάνει ή λέει ο ένας να πυροδοτεί την έκρηξη του άλλου. Οι διακοπές παίρνουν τέλος και το ζευγάρι γυρίζει χωριστά στην Πόλη.
Εκεί παρακολουθούμε τον Isa στη δουλειά του στο πανεπιστήμιο και συγχρόνως γινόμαστε μάρτυρες της επιθυμίας του για γυναικεία παρουσία. Μια ερωτική επαφή με την Serap (στο ρόλο της η Nazan Kesai), πού φαίνεται ότι ήταν παλιά του ερωμένη, δεν θα καλύψει το μεγάλο κενό του Isa. Η σκηνή της ερωτικής επαφής του ζευγαριού είναι έξοχη. Μας έρχεται κατευθείαν από τα χρόνια του παλαιολιθικού άντρα που συναντάει γυναίκα μετά από μήνες περιπλάνησης και μοναξιάς. Έτσι τελειώνει και το Φθινόπωρο. Κι όταν αρχίζουν οι χειμερινές διακοπές με το πυκνό χιόνι χαράζει τον κλειστό ορίζοντα, ο Isa θα ταξιδέψει αεροπορικώς για μια μικρή επαρχιακή πόλη της Ανατολής, όπου η Bahar με το συνεργείο της γυρίζουν σκηνές του σίριαλ της εβδομάδας. Ταπεινός και μετανιωμένος θα της ζητήσει συγνώμη, θα της υποσχεθεί ότι θα αλλάξει, θα γίνει άλλος άνθρωπος, θα τη βεβαιώσει ότι χωρίς αυτή η ζωή του δεν έχει νόημα, αν θέλει είναι έτοιμος να την παντρευτεί και να κάνει παιδιά μαζί της και τα άλλα γνωστά από παρόμοιες στιγμές. Κι η γυναίκα , παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της, κάμπτεται. Τον επισκέπτεται τη νύχτα στο άθλιο δωματιάκι του (Hotel Kiliz Arslan!) και περνάει τη νύχτα δίπλα του. Έτσι ντυμένη, όπως ήρθε. Και την επόμενη, που είναι η μέρα της επιστροφής του Isa στην πόλη, όλοι ξέρουμε: η Bahar θα γυρίσει μαζί του. Όπως ξέρουμε επίσης ότι τίποτε δεν θα αλλάξει. Μόνο οι πρωταγωνιστές καμώνονται ότι το αγνοούν.
Μια έξοχη ανατομία της ανθρώπινης σχέσης ενός άντρα με μια γυναίκα, χωρίς περιττούς διαλόγους, με εύγλωττα και αποκαλυπτικά πλάνα μεγάλης διάρκειας-όσοι έχουν εθιστεί στην καταιγιστική, αλλά εντελώς επιπόλαιη πλοκή των ταινιών του Χόλιγουντ, σίγουρα θα δυσανασχετήσουν – αλλά δεν έχει σημασία. Πρέπει να καταλάβουμε κάποτε ότι μια αποτοξίνωση θα μας κάνει να δουμε τον κινηματογράφο με άλλο μάτι…όπως ακριβώς τον είδε ο μεγάλος Kiarstanmi στη «Γεύση του Κερασιού» κι ο Ozu στο «Τέλος του Φθινόπωρου»
Και πράγματι. Αν δεν υπήρχε η γλώσσα και τα ονόματα των ηρώων της ταινίας , ούτε που θα πήγαινε ο νους σου ότι παρακολουθείς τουρκική ταινία. Οι μιναρέδες, οι ιμάμηδες, οι μαντίλες, απουσιάζουν επιδεικτικά, όχι μόνο στο Κας –Έφεσο- απ’ όπου ξεκινάει η πλοκή της ταινίας, και στην Κωνσταντινούπολη, όπου στη συνέχεια μεταφέρεται, αλλά ακόμη και στη μακρινή Ανατολή, όπου τερματίζεται! Κι αυτό δε συμβαίνει, όπως εξήγησε ο σκηνοθέτης, γιατί φοβάται την κοινωνική κριτική, αλλά επειδή τον ενδιαφέρουν θέματα ψυχής. Θα τον πιστέψουμε.
Η ταινία ξεκινά με τον Isa (καθηγητή τέχνης στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου) και τη Bahar (ηθοποιό σε λαϊκά σίριαλ) να περιφέρονται στα εντυπωσιακά ερείπια του Αρτεμίσιου της Εφέσου κι αργότερα να κολυμπούν στα νερά του Κας. Από την πρώτη στιγμή καταλαβαίνει κανείς ότι κάτι δεν πάει καλά στο ζευγάρι. Τα επανειλημμένα υπερβολικά κοντινά πλάνα με την ένταση και την αμηχανία που κυριαρχεί ανάμεσά στους πρωταγωνιστές, την «εκκωφαντική» σιωπή, όπου ακούς ακόμη και το φτερούγισμα της μύγας, μαρτυρούν τη μεγάλη δεξιοτεχνία, με την οποία ο σκηνοθέτης διεισδύει στα έγκατα της ψυχής των χαρακτήρων του. Κατόπιν παρακολουθούμε –σε κλειστό χώρα πια-σκηνές που όλοι λίγο-πολύ ζήσαμε ή παρακολουθήσαμε σε άλλους , όταν μια σχέση πάρει την κάτω βόλτα. Το κάθε τι που κάνει ή λέει ο ένας να πυροδοτεί την έκρηξη του άλλου. Οι διακοπές παίρνουν τέλος και το ζευγάρι γυρίζει χωριστά στην Πόλη.
Εκεί παρακολουθούμε τον Isa στη δουλειά του στο πανεπιστήμιο και συγχρόνως γινόμαστε μάρτυρες της επιθυμίας του για γυναικεία παρουσία. Μια ερωτική επαφή με την Serap (στο ρόλο της η Nazan Kesai), πού φαίνεται ότι ήταν παλιά του ερωμένη, δεν θα καλύψει το μεγάλο κενό του Isa. Η σκηνή της ερωτικής επαφής του ζευγαριού είναι έξοχη. Μας έρχεται κατευθείαν από τα χρόνια του παλαιολιθικού άντρα που συναντάει γυναίκα μετά από μήνες περιπλάνησης και μοναξιάς. Έτσι τελειώνει και το Φθινόπωρο. Κι όταν αρχίζουν οι χειμερινές διακοπές με το πυκνό χιόνι χαράζει τον κλειστό ορίζοντα, ο Isa θα ταξιδέψει αεροπορικώς για μια μικρή επαρχιακή πόλη της Ανατολής, όπου η Bahar με το συνεργείο της γυρίζουν σκηνές του σίριαλ της εβδομάδας. Ταπεινός και μετανιωμένος θα της ζητήσει συγνώμη, θα της υποσχεθεί ότι θα αλλάξει, θα γίνει άλλος άνθρωπος, θα τη βεβαιώσει ότι χωρίς αυτή η ζωή του δεν έχει νόημα, αν θέλει είναι έτοιμος να την παντρευτεί και να κάνει παιδιά μαζί της και τα άλλα γνωστά από παρόμοιες στιγμές. Κι η γυναίκα , παρά τις αρχικές επιφυλάξεις της, κάμπτεται. Τον επισκέπτεται τη νύχτα στο άθλιο δωματιάκι του (Hotel Kiliz Arslan!) και περνάει τη νύχτα δίπλα του. Έτσι ντυμένη, όπως ήρθε. Και την επόμενη, που είναι η μέρα της επιστροφής του Isa στην πόλη, όλοι ξέρουμε: η Bahar θα γυρίσει μαζί του. Όπως ξέρουμε επίσης ότι τίποτε δεν θα αλλάξει. Μόνο οι πρωταγωνιστές καμώνονται ότι το αγνοούν.
Μια έξοχη ανατομία της ανθρώπινης σχέσης ενός άντρα με μια γυναίκα, χωρίς περιττούς διαλόγους, με εύγλωττα και αποκαλυπτικά πλάνα μεγάλης διάρκειας-όσοι έχουν εθιστεί στην καταιγιστική, αλλά εντελώς επιπόλαιη πλοκή των ταινιών του Χόλιγουντ, σίγουρα θα δυσανασχετήσουν – αλλά δεν έχει σημασία. Πρέπει να καταλάβουμε κάποτε ότι μια αποτοξίνωση θα μας κάνει να δουμε τον κινηματογράφο με άλλο μάτι…όπως ακριβώς τον είδε ο μεγάλος Kiarstanmi στη «Γεύση του Κερασιού» κι ο Ozu στο «Τέλος του Φθινόπωρου»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου