Ήταν ή δεν ήταν;

ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΡΟΥΜΑΝΙΑ
CORNELIU PORUMBOIU
EAST OF BUCHAREST (ΉΤΑΝ Ή ΔΕΝ ΉΤΑΝ;)

2006
89 λεπτά

Βρισκόμαστε σε μια επαρχιακή πόλη, κοντά στο Βουκουρέστι. ( Από εδώ και ο αγγλόφωνος τίτλος της ταινίας για τις ανάγκες της αγοράς: East of Buckarest). Στις 22 Δεκεμβρίου 2005, ακριβώς είκοσι δύο χρόνια μετά την εξέγερση στη Ρουμανία και την απόδραση του Τσαουσέσκου με ελικόπτερο από το κυβερνητικό μέγαρο της πρωτεύουσας. Ο ιδιοκτήτης του τοπικού τηλεοπτικού καναλιού της πόλης Virgil Jderescu φιλοξενεί στο επετειακό πρόγραμμα της ημέρας τον Emanoil Piscoci, έναν γνωστό αφελή χήρο, που κατά καιρούς τα Χριστούγεννα μεταμφιέζεται σε Άη-Βασίλη, και τον καθηγητή της ιστορίας του τοπικού γυμνασίου Tiberiu Manescu, για να συζητήσουν αν έγινε ή όχι επανάσταση στην πόλη τους εκείνη την κρίσιμη βραδιά. Κι αυτό θα φαινόταν αν πριν από τις 12:08 της 22 Δεκεμβρίου 1989 –ώρα που έφυγε ο Τσαουσέσκου- αποδεικνυόταν ότι διαδήλωσε κάποιος στην πόλη τους.
Το «πλατό» είναι μια στενόχωρη αίθουσα με ένα τραπέζι όπου κάθονται στριμωγμένοι ο παρουσιαστής της εκπομπής με τους καλεσμένους του (πίσω τους μια κακοστημένη ασπρόμαυρη γιγαντοαφίσα με το διοικητήριο της πόλης) και ο «εικονολήπτης», ένας έφηβος που επιμένει να μη χρησιμοποιεί τριπόδι για την κάμερά του. Και η εκπομπή μετά από μικρά κωμικοτραγικά περιστατικά αρχίζει. Το ερώτημα είναι: «Διαδηλώσατε ή όχι εκείνο το κρίσιμο βράδυ στην πλατεία της πόλης πριν από τις 12:08;» (Μετά από αυτή την ώρα η πλατεία πλημμύρισε βέβαια από διαδηλωτές).
Ο καθηγητής διατείνεται ότι μαζί με κάποιους συναδέλφους του –κατά σύμπτωση όλους πεθαμένους- διαδήλωσε στην πλατεία, συγκρούστηκε μάλιστα με κάποιο συμπολίτη του, όργανο της σεκουριτάτε. Ακολουθεί καταιγισμός τηλεφωνημάτων που τον διαψεύδουν. Μια ιδιοκτήτρια ενός μπαρ της πόλης ισχυρίζεται ότι ο καθηγητής το βράδυ εκείνο μπεκρούλιαζε στο μαγαζί της, ο καταγγελλόμενος ως όργανο της μυστικής αστυνομίας του καθεστώτος με σοβαρό και μη επιδεχόμενο αντίρρηση ύφος τούς απειλεί ότι θα τους μηνύσει, γιατί αναφέρουν το όνομά του χωρίς αποδείξεις…Υποστηρίζει μάλιστα ότι είναι ένας αξιοσέβαστος επιχειρηματίας με πλήθος υπαλλήλων…Και τη χαριστική βολή τη ρίχνει ένας ακόμη θεατής : «Τότε περνούσαμε καλύτερα!». Ο παρουσιαστής πανικοβάλλεται και πασχίζει να κλείσει όπως-όπως την εκπομπή. Χωρίς να δώσει την ευκαιρία στον άλλο προσκεκλημένο του να αναπτύξει με λεπτομέρειες τη θέση του (ότι δεν διαδήλωσε νωρίτερα γιατί … ζήλευε παθολογικά τη γυναίκα του…).
Η ατμόσφαιρα που αποπνέει η ασήμαντη ρουμανική πόλη είναι θλιβερή («με τους λερούς και ασήμαντους δρόμους» της, τους γεμάτους λάσπη και λακκούβες, με τα άθλια εσωτερικά των μικροαστικών σπιτιών και τις νοικοκυρές να πασχίζουν με κάθε τρόπο να τα φέρουν βόλτα ). Τίποτε λοιπόν δεν άλλαξε από τότε, κι ας πέρασαν δέκα έξι ολόκληρα χρόνια… Ή μάλλον κάτι άλλαξε: κάποιοι μπορούν να αποχτούν τώρα πανάκριβες λιμουζίνες που «πιάνουν» τα διακόσια χιλιόμετρα και διαθέτουν θερμαινόμενα καθίσματα… Ευτυχώς που το τελευταίο αργό πλάνο της ταινίας μας επιτρέπει να ανασάνουμε με ανακούφιση: αρχίζει να χιονίζει. Αργά και αθόρυβα. Και τα φώτα στους δρόμους και τις πλατείες ανάβουν σιγά-σιγά και διακριτικά. «Δεν τ’ αφήνετε αυτά, να βγείτε να απολαύσετε το χιόνι;» θα σημειώσει η τελευταία ακροάτρια του καναλιού…
Η ταινία, από όσο γνωρίζουμε, δε βγήκε στην ελληνική αγορά. Δεν διαθέτει, βλέπετε, τίποτε το… οσκαρικό. Προβλήθηκε στο 47ο Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης («Ματιές στα Βαλκάνια») στις 21 Νοεμβρίου 2006. Ο σκηνοθέτης και σεναριογράφος της Corneliu Porumboiu γεννήθηκε στο Βουκουρέστι το 1975. Η συγκεκριμένη ταινία, κέρδισε τη χρυσή κάμερα στο φεστιβάλ των Κανών του 2006. Ευτυχώς που υπάρχουν και τα ψηφιακά κανάλια της ΕΤ και μας τη θύμισαν. Αυτά που γνωρίζουν τελευταία εμφανείς τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.